در اینجا مقدمه‌ای کوتاه درمورد قلیان، خطرات آن برای سلامتی و تاثیرات مخرب مصرف آن ارائه می‌کنیم.

قلیان چیست؟

• قلیان یک لوله آبی است که برای کشیدن تنباکو از طریق آب سرد استفاده می‌شود. تنباکو در کاسه‌ای که در بالای آن قرار می‌گیرد و از طریق زغال‌هایی که روی کاسه تنباکو قرار داده می‌شود، داغ شده و دود از طریق آب که در پایین آن قرار دارد، فیلتر می‌شود.

• تنباکوی مورد استفاده برای قلیان، تنباکویی مرطوب و چسبناک است که در عسل و شیره خیسانده می‌شود.

• تنباکوهای قلیان طعم‌های مختلفی دارند مثل سیب، هلو، نارگیل، انبه، نعناع و توت‌فرنگی.

باورهای نادرست و واقعیات مربوط به قلیان

باور ۱: ازآنجا که تنباکوی قلیان از طریق آب فیلتر می‌شود، کلیه مواد مضر آن تصفیه می‌شود.

واقعیت ۱: کشیدن تنباکو از طریق آب مواد شیمیایی سرطان‌زای آن را تصفیه نمی‌کند. این دود می‌تواند به اندازه دود سیگار اثر مخرب بر بر ریه و قلب داشته باشد.

باور ۲: استنشاق دود قلیان ریه‌ها را نمی‌سوزاند به همین دلیل مضر نیست.

واقعیت ۲: دود قلیان وقتی استنشاق می‌شود، ریه‌ها را نمی‌سوزاند زیرا از طریق آبی که در پایین آن قرار دارد خنک می‌شود. بااینکه دود خنک می‌شود اما هنوز هم حاوی مواد سرطان‌زایی است که برای بدن مضر است.

باور ۳: کشیدن قلیان سالم‌تر از کشیدن سیگار است.

واقعیت ۳: دود قلیان به همان اندازه دود سیگار مضر است. قلیان به طریقی متفاوت دود تولید می‌‌کند: دود سیگار از سوختن تنباکو ایجاد می‌شود، درحالیکه دود قلیان از طریق گرم شدن تنباکویی که در کاسه‌ای بالای آن قرار دارد از طریق زغال تولید می‌شود. محصول نهایی یکسان است—دود، که حاوی مواد سرطان‌زا است.

باور۴: کشیدن قلیان به اندازه کشیدن سیگار اعتیادآور نیست زیرا نیکوتین در خود ندارد.

واقعیت ۴: تنباکوی قلیان هم مثل تنباکوهای معمولی حاوی نیکوتین است. درواقع، در یک جلسه ۶۰ دقیقه‌ای قلیان، فرد در معرض حجم دودی ۱۰۰ تا ۲۰۰ مرتبه بیشتر از یک سیگار قرار می‌گیرد.

باور ۵: تنباکوی گیاهی قلیان سالم‌تر از تنباکوی معمولی است.

واقعیت ۵: این هم مثل کشیدن سیگار گیاهی یا “طبیعی”، فرد را در معرض مواد سرطان‌زا قرار می‌دهد.

بررسی محتوای گمراه‌کننده:

۷۷ درصد از بسته‌هایی که از لبنان جمع‌آوری شدند درصد قطران را ۰%، ۲۸ درصد آن محتوای نیکوتین را ۵/.% و ۳۶ درصد ۰٫۰۵% اعلام کردند. از محصولاتی که از سایر کشورها جمع‌آوری شد، ۷۷% محتوی قطران را ۰%، ۵۴% محتوی نیکوتین را ۵/.% و ۲۵% ۰٫۰۵% اعلام کرده بودند. این یافته‌ها آشکارا نشان از اطلاعات گمراه‌کننده این بسته‌ها دارد.

تاثیرات قلیان بر سلامت انسان 
مصرف قلیان آشکارا نشان داده است که تاثیراتی جدی بر دو عضو حیاتی بدن به نام ریه‌ها و قلب دارد. سرطان ریه، سرطان مری، بیماری ریوی انسدادی مزمن، آمفیزم، پایین بودن وزن تولد نوزاد، افزایش حملات آسم و ذات‌الریه برخی از خطرات مربوط به کشیدن قلیان هستند.

سایر خطراتی که در دود سیگار مشاهده نشده است بیماری‌های عفونی است که از استفاده اشتراکی شلنگ قلیان و افزودن الکل یا داروهای روان‌گردان به تنباکوی قلیان می‌باشد. دود قلیان حاوی صدها فلز سنگین مثل ارسنیک، کوبالت، کروم و سرب می‌باشد. با مصرف متوسط قلیان، دود تولیدشده از یک لوله تقریباً نیکوتین و قطران برابر با ۲۰ سیگار در خود دارد. تحقیقات همچنین نشانداده است که پس از ۴۵ دقیقه استفاده از هوای منقضی‌شده، مونوکسید کربن، نیکوتین پلاسما  و ضربان قلب به شدت بالا می‌رود.

جدی‌ترین تاثیرات مضر 
استفاده از قلیان درکنار سرطان ریه با افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهان و مثانه نیز همراه است.
همچنین شواهدی وجود دارد که اعلام می‌کند قلیان می‌تواند میزان اسپرم را در مردان کاهش دهد.
مصرف‌کنندگان مداوم قلیان عملکرد ریه‌ای تقریباً ۲۵% پاینتر از آنهایی که قلیان نمی‌کشند دارند. یک تحقیق نشان داده است که کشیدن قلیان خطر ابتلا به سل ریوی را افزایش می‌دهد.

کودکان مخصوصاً بیشتر درمقابل تاثیرات مضرف قلیـان آسیب‌پذیر هستند.

اگر در محلی باشند که در آن قلـیان کشیده می‌شود، احتمال ایجاد عفونت‌های ریوی، آسم و سندرم مرگ ناگهانی کودک در آنها افزایش می‌یابد.

کشیدن قلیان چطور بر میزان اسپرم مردان تاثیر می‌گذارد: 
کشیدن قلیان می‌تواند تحرک و طول‌عمر اسپرم را کاهش داده و موجب تغییرات ژنتیکی شود که بر بچه تاثیر می‌گذارد. ازآنجاکه قلیـان حاوی فلزات سنگینی چون آرسنیک، کروم، سرب و کوبالت است، اینها موجب کاهش تولید اسپرم می‌شوند.

کشیدن قلیان چه تاثیراتی بر زنان باردار و جنین دارد: 
ازآنجا که لوله قلیان حاوی میکروارگانیسم‌های عفونی زیادی است و زنان باردار سیستم ایمنی ضعیفی دارند، احتمال گرفتن بیماری بیشتر خواهد بود. قلیـان هم مانند سیگار می‌تواند احتمال وضع‌حمل پش از موعد، مرده به دنیا آمدن نوزاد و سایر مشکلات را افزایش دهد. همچنین می‌تواند بر رشد جنین نیز تاثیر منفی داشته باشد. نوزادانی که در معرض دود تنباکو قرار دارند بیشتر در خطر مرگ در رختخواب هستند. نوزادان و کودکانی که در دود تنفس می‌کنند، معمولاً بیشتر دچار سرماخوردگی، آسم و عفونت‌های گوش می‌شوند. دود قلیـان غلظت اکسیژن را در بدن مادر کاهش داده و نهایتاً موجب تنگی نفس جنین شده و او را به سمت مرگ می‌کشاند.

کشیدن قلیان چه ضررهایی برای سلامتی دارد:

• اگر فویل آلومینیومی که در قلـیان استفاده می‌شود کیفیت خوبی نداشته باشد، با زغال در حال سوختن واکنش داده و موادسرطان‌زایی تولید می‌کند که موجب سرطان می‌شود.

• میزان دی‌اکسیدکربن که از طریق قلـیان استنشاق می‌شود درمقایسه با سیگار بسیار بالا است و این مسئله باعث می‌شود که کشیدن یک قلیان برابر با ۷ تا ۱۰ سیگار باشد.

• افرادیکه قلیـان می‌کشند باید از این واقعیت مطلع باشند که دود قلیـان چون از آب رد می‌شود و مرطوب است مدت زمان بیشتری در ریه‌ها می‌ماند. برخی میکروب‌ها، عمدتاً باکتری‌هایی که موجب سل می‌شوند، در لوله قلـیان وجود دارند.

قلـیان مسئله‌ای همه‌گیر:

• یکی دیگر از جنبه‌های نگران‌کننده قلیـان این است که سابقاً در کشورهایی مثل پاکستان و هند توسط افراد سالخورده‌ای که در روستاها زندگی‌ می‌کردند استفاده می‌شد اما اخیراً بیشتر در مناطق شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد. رستوران‌های شهری زیادی آن را برای مشتریان خود سرو می‌کنند.

• آنهایی که به طور مرتب از قلیـان استفاده می‌کنند، کم‌کم دچار اعتیاد به آن می‌شوند.

• کشیدن قلیـان برای جوانان مسئله‌ای هیجان‌انگیز، مدُ روز و لذت‌بخش به نظر می‌رسد.

حرام یا حلال بودن استعمال تنباکو چه از طریق سیگار و چه از طریق قلـیان؟

اسنادی از آیات مختلف قرآن

ازآنجا که دود برای سلامتی ما ضرر دارد، ازاینرو چیزهایی که تاثیرات مضر بر سلامت ما داشته باشند، در اسلام نهی می‌شوند.

• “و خودتان را نکشید. مطمئناً الله مهربان‌ترین است. و کسی که اینکار را با خشونت و بی‌عدالتی انجام دهد، او را به آتش خواهیم افکند که همواره برای الله آسان است.” (قرآن، ۴:۲۹)

• “و خودتان را به سمت نابودی نکشانید.” (قرآن ۲:۱۹۵)

•  “براساس تحقیقات و مطالعات جدید، لوله می‌تواند رسانه خوبی برای کشاندن باکتری‌هایی که موجب بیماری‌های عفونی مثل هپاتیت A می‌شود باشد که به راحتی وقتی قلیـان توسط چندین نفر استفاده می‌شود انتقال می‌یابد.” بیان شده توسط متخصصین پزشکی

• ماریا آنتونیا، یک شهروند امریکایی می‌گوید، “قلیـان تاثیر بدی بر کودکان دارد زیرا آنها را به سمت استفاده از سیگار و قلیان می‌کشاند.”

• براساس توصیه‌ها سازمان بهداشت جهانی، یک جلسه یک ساعته عادی قلیـان فرد را در معرض حجم دودی ۱۰۰ تا ۲۰۰ مرتبه بیشتر نسبت به سیگار قرار می‌دهد. دود تنباکو حتی بعد از اینکه از آب رد می‌شود هنوز حاوی سطح بالایی از ترکیبات سمی مثل مونوکسیدکربن، قلزات سنگین و موادشیمیایی سرطان‌زا است.

هوشیاری اجتماع:

• نیاز به آموزش فوری در رابطه با خطرات مصرف قلیـان وجود دارد.
• متخصصین مذهبی و سازمان‌های غیردولتی باید جلو آمده و مردم را در رابطه با مضرات قلیـان آگاه کنند.
• سیمنارهای ویژه‌ای در مدارس و دانشگاه‌ها در رابطه با خطرات استفاده از قلیـان باید برگزار شود.
• دولت می‌بایست رستوران‌ها را برای سرو قلیـان به مشتریان محدود کند.

نتیجه‌گیری:

قلیـان باعث می‌شود جوانان نتوانند از اوقات فراغت خود خلاقانه استفاده کنند و به کارهای مفید بپردازند و کسانیکه تصور می‌کنند قلیان در مقایسه با سیگار بی‌ضرر است، باید از این تفکر اشتباه خود بیرون آیند.

چطور می‌توانید کاری کنید که فرزند یک ساله‌تان به دستگاه DVD نزدیک نشود؟ وقتی فرزند دبستانی‌تان از مدرسه به خانه می‌آید کفش‌هایش را پرت می‌کند، چه باید بکنید؟ چطور می‌توانید فرزندتان را ملزم به احترام گذاشتن به قدرت و نفوذتان کنید؟

سن فرزندتان هر چه باشد، داشتن ثبات‌قدم در تربیت اهمیت زیادی دارد. اگر والدین به قوانین و عواقبی که خودشان تعیین کرده‌اند پایبند نباشند، بچه‌ها هم اینکار را نخواهند کرد.

در زیر به چند ایده برای تربیت و تادیب بچه‌ها در سنین مختلف اشاره می‌کنیم.

نوزادی تا ۲ سالگی

نوزادان و بچه‌های نوپا به طور غریزی کنجکاو هستند. به همین علت باید اشیاء وسوسه‌انگیزی مثل تجهیزات تلویزیون و ویدئو، باندها، جواهرات و مخصوصاً وسایل بهداشتی و داروها را از دسترس آنها دور نگه دارید.

وقتی فرزندتان به سمت یک شیء خطرناک حرکت می‌کند، آرام به او بگویید، “نه” یا بچه را از آن جا بردارید و حواس او را به یک چیز دیگر مشغول کنید.

روش فاصله انداختن می‌تواند روش تربیتی بسیار خوبی برای کودکان نوپا باشد. مثلاً برای بچه‌ای که غذا را پخش یا پرت می‌کند، باید توضیح داد که چرا آن کار قابل‌ قبول نیست و برای یک تا دو دقیقه او را به یک جای دورتر—مثلاً صندلی آشپزخانه یا پله‌ها—ببرید تا آرام شود (فاصله انداخن طولانی برای بچه‌های نوپا موثر نیست).

خیلی مهم است که یادتان باشد به هیچ عنوان نباید بچه‌ای را در هر سنی که باشد بزنید. مخصوصاً اینکه نوزادان و بچه‌های نوپا قادر نیستند رابطه بین رفتار و تنبیه بدنی را درک کنند. فقط درد آن را احساس خواهند کرد.

و فراموش نکنید که بچه‌ها با دیدن بزرگترها، مخصوصاً والدینشان، یاد می‌گیرند. دقت کنید که رفتارهایتان الگوی مناسبی برای فرزندانتان باشد. وقتی خودتان همیشه وسایلتان را مرتب کنید، فرزندتان هم یاد می‌گیرد که بعد از بازی کردن اسباب‌بازی‌های خود را جمع کند.

۳ تا ۵ سالگی

هرچه فرزندتان بزرگتر می‌شود، رابطه بین اعمال و عواقب آن را درک می‌کند و دقت کنید که قوانین خانه را به خوبی برای او بیان کنید.

قبل از اینکه فرزندتان را برای رفتاری تنبیه کنید، چیزی که از او انتظار دارید را برایش توضیح دهید. مثلاً، اولین باری که فرزند سه ساله‌تان برای تزئین کردن دیوار اتاق نشیمن از مدادنقاشی‌هایش استفاده کرد، باید برای او توضیح دهید که اجازه این کار را ندارد و اگر دوباره اینکار را تکرار کند چه اتفاقی می‌افتد (مثلاً باید دیوار اتاق را خودش تمیز کند یا دیگر نمی‌تواند تا آخر آن روز از مدادرنگی‌هایش استفاده کند). اگر چند روز بعد این اتفاق تکرار شد، به او یادآور شوید که مدادرنگی فقط برای استفاده روی کاغذ است و عاقبتی که گفته بودید را عملی کنید.

هرچه والدین زودتر این الگوی “من قوانین را تعیین می‌کنم و از تو انتظار دارم گوش دهی و عواقب آن را بپذیری” را مقرر کنند، برای همه بهتر خواهد بود. بااینکه بعضی اوقات برای والدین راحت‌تر است که گاهی بعضی از رفتارهای بد را نادیده بگیرند و آن تنبیه همیشگی را برای آن اجرا نکنند، اما رویکرد جالبی نیست. داشتن ثبات‌قدم رمز تادیب موثر است و تصمیم‌گیری درمور قوانین برای والدین خیلی مهم است (والدین به همراه هم نه تکی).

وقتی تصمیم گرفتید که چه رفتارهایی باید مورد تنبیه قرار گیرد، فراموش نکنید که برای رفتارهای خوب هم پاداش تعیین کنید. تاثیرات مثبت تحسین و تمجیدهایتان را دست‌کم نگیرید—تادیب کردن فقط تنبیه نیست، بلکه شناختن رفتارهای خوب هم هست. بعنوان مثال، اینکه بگویید، “من به تو افتخار می‌کنم که اسباب‌بازی‌هایت را به بقیه بچه‌ها هم دادی” معمولاً بسیار موثرتر از تنبیه کردن کودک بخاطر رفتار عکس آن است. و دقت کنید، زمانیکه می‌خواهید فرزندتان را تحسین کنید، حتماً کاری که برای آن تحسین می‌شود را مشخص کنید.

اگر فرزندتان رفتار غیرقابل‌قبول خود را ادامه داد، صرفنظر از واکنش شما، جدولی درست کنید که هرکدام از روزهای هفته در آن یک خانه داشته باشند. تصمیم بگیرید که
قبل از تنبیه چند مرتبه فرزندتان می‌تواند یک رفتار بد را تکرار کند یا چند مرتبه باید یک رفتار خوب را نشان دهد تا به او پاداش بدهید. جدول را روی یخچال نصب کنید و هر روز رفتارهای خوب و بد را در آن یادداشت کنید. این باعث می‌شود حساب امور دست شما و فرزندتان باشد. اگر این روش موثر واقع شد، فرزندتان برای یاد گرفتن کنترل رفتارهای بد خود تشویق کنید.

برای بچه‌های این سن هم روش فاصله انداختن می‌تواند موثر باشد. محل مناسبی را برای این منظور تعیین کنید که هیچ چیزی برای پرت کردن حواس در آن نباشد و باعث شود که فرزندتان در آن محل به رفتار خود فکر کند. یادتان باشد، فرستادن بچه به اتاقی که در آن کامپیوتر، تلویزیون یا امثال آن هست، اصلاً موثر نخواهد بود. طول مدت زمان را فراموش نکنید و مدت زمانی را انتخاب کنید که برای فرزندتان موثر باشد. متخصصین می‌گویند که به ازای هر سال از سن، یک دقیقه زمان لازم است. برخی دیگر از متخصصین توصیه می‌کنند که این فاصله را تا مدتی ادامه دهید که کودک آرام شود.

خیلی مهم است که کار درست را به فرزندمان یاد بدهیم نه اینکه فقط بگوییم چه کاری غلط است. مثلاً به جای اینکه بگویید، “روی مبل نپر” سعی کنید بگویید، “بنشین روی مبل و پاهات رو بگذار روی زمین.”

۶ تا ۸ سالگی

روش فاصله انداختن و عاقبت کار، روش‌های تادیبی موثری برای این گروه سنی است.

درمورد این گروه سنی هم داشتن ثبات قدم در تادیب نقش مهمی دارد. سعی کنید به هر حرفی که می‌زنید عمل کنید، درغیراینصورت قدرت و نفوذ خودتان را زیر سوال می‌برید.  بچه‌ها باید باور کنند که به هر حرفی که می‌زنید عمل می‌کنید. این به آن معنی نیست که نمی‌توانید یک شانس دوباره به کودک بدهید اما باید کاری که می‌گویید را انجام دهید.

دقت کنید در موقع عصبانیت تهدیدهای تنبیهی غیرواقعی تعیین نکنید (در را ببند وگرنه دیگه اجازه نمیدم تلویزیون تماشا کنی!) زیرا انجام ندادن آن تهدید همه تهدیدهای شما را زیر سوال خواهد برد.

تنبیهات بزرگ قدر شما بعنوان پدر یا مادر را از بین می‌برد. اگر دختر یا پسرتان را برای یک ماه تنبیه کنید، او دیگر انگیزه‌ای برای تغییر رفتارش نخواهد داشت زیرا دیگر همه چیز از او گرفته شده است.

۹ تا ۱۲ سالگی

بچه‌های این گروه سنی را نیز مثل سایر گروه‌های سنی می‌توان با عواقب طبیعی تادیب کرد. وقتی بچه‌ها بزرگ می‌شوند و استقلال و مسئولیت بیشتری می‌خواهند، آموزش کنار آمدن با عواقب رفتارشان روشی موثر و مناسب برای تادیب آنهاست.

به طور مثال، اگر تکالیف خانه بچه پنجم دبستانیتان تا موقع خواب تمام نشده است، آیا باید او را بیدار نگه دارید تا تکالیفش را انجام دهد یا خودتان به او کمک کنید؟ مطمئناً نه. اگر اینکارها را بکنید فرصت دادن یک درس مهم به او را از دست می‌دهید. اگر تکالیف او کامل نیست، فرزندتان بدون تکلیف فردا به مدرسه خواهد رفت و عواقب گرفتن نمره منفی را تحمل خواهد کرد.

برای والدین طبیعی است که بخواهند فرزندانشان را از اشتباه نجات دهند، اما در طولانی مدت با اجازه این اشتباهات گاه‌گاه، لطف بزرگی در حق فرزندانشان می‌کنند. بچه‌ها متوجه می‌شوند که رفتار نادرست چه معنایی دارد و احتمالاً آن اشتباهات را دیگر تکرار نمی‌کنند. اما، اگر فرزندتان از این عواقب طبیعی رفتارهایش درس نمی‌گیرد، خودتان عواقبی برای آن تعیین کنید تا رفتارش اصلاح شود.

۱۳ سالگی به بالا

تا اینجا پایه و زمینه فرزندتان را آماده کرده‌اید. فرزند شما می‌داند که از او چه انتظاری می‌رود و اینکه شما به حرفی که درمورد تنبیهات و رفتار بد می‌زنید عمل می‌کنید. اینجا نباید همه چیز را رها کنید—برای نوجوانان هم تادیب به همان اندازه کودکان اهمیت دارد. درست مثل کودک ۴ ساله‌ای که لازم است برای او زمان خواب تعیین کنید، فرزند نوجوانتان هم نیاز به تعیین حد و مرز دارد.

درمورد انجام تکالیف، ملاقات دوستان و ارتباط با جنس مخالف برای او قانون تعیین کنید و در این موارد از قبل با او حرف بزنید تا هیچ سوءتفاهمی ایجاد نشود. نوجوان شما ممکن است هر ازگاهی شکایت کند اما خواهد فهمید که کنترل او به دست شماست. حتی نوجوانان هم می‌خواهند که برای آنها محدوده تعیین شود و در زندگیشان قانون باشد، حتی اگر آزادی و مسئولیت بیشتری به آنها بدهید.

وقتی نوجوانتان قانونی را می‌شکند، گرفتن امتیازاتش بهترین روش برخورد به نظر می‌رسد. بااینکه مثلاً گرفتن ماشین از او برای یک هفته مشکلی ندارد اما مطمئن شوید که حتماً با او در این مورد حرف بزنید که دیرتر از وقت تعیین شده به خانه آمدن غیرقابل قبول است.

فراموش نکنید که کنترل بعضی از مسائل را به فرزند نوجوانتان بدهید. اینکار نه تنها تعداد دعواها و مشاجرات شما را کمتر می‌کند، بلکه باعث می‌شود به تصمیمات شما احترام بگذارد. می‌توانید او را آزاد بگذارید درمورد لباس‌ها، مدل مو یا وضعیت اتاق خودش تصمیم‌گیری کند. با بزرگتر شدن فرزندتان، این حیطه کنترل گسترده‌تر می‌شود.

خیلی خوب است که روی نقاط مثبت متمرکز شوید. بعنوان مثال، با اجازه دادن به او برای دیرتر برگشتن به خانه، به جای زودتر قرار دادن ساعت رفت‌و‌آمد بعنوان تنبیه، رفتاری مثبت نشان دهید.

نکته ‌ای درمورد تنبیه ‌بدنی

احتمالاً هیج نوع تادیبی بحث‌برانگیزتر از تنبیه‌بدنی نیست. در زیر به چند دلیل اصلی برای عدم انجام آن اشاره می‌کنیم:

• تنبیه بدنی به بچه‌ها یاد می‌دهد که وقتی عصبانی هستند می‌توانند دیگران را بزنند یا به آنها آسیب وارد کنند.
• تنبیه‌ بدنی می‌تواند صدمه جسمی به بچه‌ها بزند.
• تنبیه بدنی به جای اینکه به بچه‌ها یاد بدهد چطور رفتار خود را تغییر دهند، آنها را از والدینشان می‌ترساند.
• برای بچه‌هایی که به دنبال جلب توجه هستند، تنبیه‌بدنی حتی نوعی پاداش است—در هر حال برای آنها توجه منفی بهتر از فقدان توجه است.